Holland

Het leven heeft geen zin. Onze instincten bedriegen ons. Er is veel meer ongeluk dan geluk op aarde. Het beste is niet geboren te zijn.Wie geen zin heeft om deze overtuigingen vertaald te zien in onderkoelde romans, houdt zich beter ver van het werk van Marcellus Emants. In "Op zee" gaat de schrijver Satis aan boord van een boot met bestemming De Oost. Hij is een rijke edelman die niet voor zijn werk reist, maar louter om zijn leven te overdenken. En wat hij overdenkt is somber: een eenzame jeugd, een vreselijke studietijd in Leiden, een moeilijk bestaan als auteur, een huwelijk als een som van misverstanden. Zijn vrouw is overleden en Satis staat er weer alleen voor. Ook zijn schrijverschap is geen bron van trots meer. Satis zit gevangen tussen onrust en verveling, tussen Boeddhistische onthechting en gitzwart pessimisme. En de lezer krijgt een gelegenheid om zijn geest scherp te slijpen aan de grote levensvragen. Door de beperkte omvang is deze roman een uitstekende introductie tot Emants’ werk en overtuigingen.

Schandaalroman over een homoseksuele relatie.Sam en Joop gaan samenwonen in de Pijp. Ze zijn allebei uit hun huis gezet omdat ze geen geheim maken van hun homoseksualiteit. Er hangt een dubbelzinnige sfeer rond het thema: enerzijds worden homo’s vaak aangevallen en beledigd, anderzijds zijn er altijd wel arbeidersjongens die zich voor een aalmoes willen laten verwennen door een homo. Sam heeft het er moeilijker mee dan Joop en komt op een dag met een vriendin naar huis. De spanning loopt op. Een episodische roman, geschreven in het bloemrijke proza van de Tachtigers maar met veel dialoog om de vaart erin te houden.

Aanklacht tegen een leven in armoede.Aan het begin van de twintigste eeuw veranderde schrijver Frans Coenen het geweer van schouder. Niet langer zou hij schrijven over tobberige eenlingen. Hij werd actief in de politiek en dat weerspiegelde zich in zijn proza. ‘Zondagsrust’ beschrijft één dag uit het leven van een arbeidersgezin rond de eeuwwisseling. Verveling en jenever, het bezoek van de schoonmoeder en de daaropvolgende ruzies, de overpeinzingen van vader, moeder en dochtertje – het is allemaal hartverscheurend en tegelijk een maatschappelijke aanklacht.Voor de fans van Nescio, maar dan explicieter en met minder humor.

Weduwnaar Henri Ravens wordt verliefd op de twintig jaar jongere weduwe Irma den Exter. Irma is schrijfster en heeft zelfs enig succes. Toch ziet Henri algauw haar andere kant: ze heeft iets oppervlakkig, niet-kunstzinnigs. In feite is Irma "afschuwelijk vulgair, een grofgevoelende pleziermeid achter het mom van een fijnbesnaarde dame". Toch kan Henri haar niet loslaten. Dat hij net vijftig geworden is, zal daar wel iets mee te maken hebben. Wat Marcellus Emants hier beschrijft is een 19de-eeuwse midlifecrisis, even treurig als komisch. "Vijftig" verscheen in 1899 en werd pas 75 jaar later herontdekt.

1888 was het jaar waarin Nederland de naturalistische roman ontdekte. In één en hetzelfde jaar verschenen "Een liefde" van Lodewijk Van Deyssel, "Eline Vere" van Louis Couperus en "Juffrouw Lina" van Marcellus Emants. Van die drie is "Een liefde" zomaar een titel in de literatuuroverzichten, "Eline Vere" een ever-seller en "Juffrouw Lina" de grote onbekende. Niettemin kan deze psychologische studie van een vrouw (met een dramatisch slot) zich heel goed meten met Couperus’ klassieker. Lina is veertig jaar oud en werkt op de kaasboerderij van de familie Plat, ergens aan de rand van een grote stad. Een discrete figuur, maar sommigen vermoeden dat er iets gebeurd is in haar verleden. Dan, tijdens een huwelijksfeest, komt Lina’s dochter Maria naar de boerderij. Niemand heeft haar ooit gezien, of ooit van haar gehoord. Niemand wist zelfs dat de "juffrouw" getrouwd is geweest – of niet? Als de waarheid boven water komt, staat juffrouw Lina opeens met haar rug tegen de muur. Marcellus Emants (1848-1923) was een Nederlandse schrijver. Zijn bekendste roman, "Een nagelaten bekentenis", is sinds verschijning in 1894 doorlopend in druk geweest en werd in alle grote Europese talen vertaald. Hij kon het goed vinden met de Tachtigers, maar maakte bezwaar tegen hun bloemrijke stijl van schrijven: zelf hield hij het liever sober en realistisch. Hij was een naturalist, met veel oog voor sprekende details en de donkere kanten van het leven.

Vier onheilspellende verhalenDe bundel ‘Studies’ bevat vier verhalen. ‘Een treurig sterfgeval’ behandelt het lijden van scholier Paul Debreux, die het hoofd moeten bieden aan tyfus. ‘Een avond’ is een typisch Frans Coenen-concept: een personage dat in een flits van inzicht zijn hele leven in een ander (en onheilspellender) licht gaat zien. ‘Angst’, ook bekend als ‘Spookhistorie’, zoekt bovennatuurlijke regionen op en leest als een koortsdroom. ‘Kermis’ volgt twee mensen tijdens een feest, maar ze beleven geen plezier aan elkaar, en teleurstelling wacht hen. Coenen neemt je mee naar koffiehuizen, spookachtige stadsvilla's, sombere bovenkamers en de zomerse zindering van de kermis: vier keer een meester van de naturalistische vertelling op het hoogtepunt van zijn kunnen.

Een verboden affaire stort twee mensen in een wereld van problemenAmsterdam, 1894. ‘Kamertjeszonde’ beschrijft de verhouding tussen de bohémien-auteur Alfred Spier en de gehuwde, maar gescheiden levende actrice Georgine Casper. Onophoudelijk moeten deze twee geliefden strijd leveren tegen een uiterst vijandige buitenwereld én tegen de wet. ‘Kamertjeszonde’ is dramatisch en politiek geëngageerd, maar het heeft ook veel ogenblikken van lichtheid. Bijfiguren en dialogen voegen een humoristische toets toe, met dolzinnige gesprekken over het snijden van kalfsvlees of over waarzeggerij, doorsneden met bijzondere scheldwoorden. Dat Heijermans vooral actief was als toneelschrijver merk je op elke bladzijde van deze levendige roman.

Een vriendelijke maar naïeve boer ontvangt op zijn boerderij in Ouderkerk een onbekende man.De boer biedt de man onderdak aan, niet wetende dat hij eigenlijk een oplichter is. ‘S avonds haalt de oplichter een mooie, vetgemeste koe van stal en zet hem buiten op het erf. Vervolgens overtuigt hij de boer ervan dat het helemaal niet zijn koe is, maar de koe van de oplichter... In ‘De klucht van de koe’ (1612) wordt de lezer meegenomen in een verhaal vol sluwe streken. Een snelle, klassieke komedie met bijzonder gedetailleerde karakters.

De erfgename van een rijk geslacht trouwt met de foute man.In 1936, kort voor zijn dood en na een decennialange onderbreking in zijn carrière van schrijver, publiceerde Frans Coenen ‘Onpersoonlijke herinneringen’, een kroniek van het museum Willet-Holthuysen waarvan hij de conservator was. In dat Amsterdamse grachtenpand huisden onder andere de familie Diefenbach. Dochter Louise, niet bijzonder aantrekkelijk, moet zich tevredenstellen met een man die haar huwt omwille van haar geld. Ze probeert tegen beter weten in deze alcoholicus zonder drive om te vormen tot een dynamische echtgenoot, maar een drama is onvermijdelijk. Frans Coenen is de man die het leven ooit definieerde als ‘een illusieloos omlaaggaan naar de dood’ en hij kent geen genade voor zijn personages.Deze beknopte familiegeschiedenis is weleens vergeleken met de ‘Buddenbrooks’ van Thomas Mann en geldt als Coenens laatste belangrijke werk.

Het internationaal geroemde toneelstukHet bestaan van vissersvrouw Kniertje is hard. Ze heeft haar man en twee zonen moeten afgeven aan de zee. Toch overtuigt ze haar twee jongste zonen om aan te monsteren op de Hoop van Zegen. Wat ze niet weet, is dat het schip in zeer slechte staat is. Het toneelstuk ‘Op hoop van zegen’ is de geschiedenis van een vissersgemeenschap die clasht met het 19de-eeuwse kapitalisme. Het ensceneert een verbitterd gevecht tussen sociale klassen en schetst ook hoe mensen hun eigen vooruitgang saboteren. Heijermans had zich goed gedocumenteerd over de misstanden in de zeevisserij voordat hij het stuk schreef, en hij wilde ermee een wet forceren tegen de gewetenloze reders die drijvende doodskisten het water opstuurden. In 1909 gebeurde dat ook: toen werd de Schepenwet aangenomen, die controle op de veiligheid van alle uitgaande schepen voorschreef. Het toneelstuk verwierf internationale beroemdheid.Herman Heijermans (1864-1924) was een heel productief Nederlands toneelschrijver; zijn verzamelde werk beslaat drie dikke boekdelen. Zijn onverwoestbare klassieker is ‘Op hoop van zegen’. Hij was ook actief als toneelrecensent en als directeur van Theater Carré. Onder het pseudoniem Samuel Falkland schreef hij columns, de zogenaamde ‘Falklandjes’.

Verhalen over momenten van existentieel inzicht‘Bleke levens’ verzamelt het werk op de korte baan van Frans Coenen. Titels als ‘Bleke levens’, ‘Twijfelmoedig’ en ‘Vervreemd’ geven al aan dat Coenen gevoel had voor melancholie en existentiële twijfel. De spanning in deze verhalen zit ‘m in de clash tussen de hoofdfiguren, die een ontluisterende visie op het leven hebben, en hun omgeving, die holle woorden en oppervlakkig optimisme in stelling brengen. Maar de clash kan ook in één personage plaatsvinden: een pijnlijk moment van inzicht, zoals in ‘Zomermiddag’. Het boek sluit af met het ietsje lichtere ‘In België’, een reisverslag dat ons naar Luik, Saint Hubert en Bouillon brengt.Frans Coenen (1866-1936) promoveerde in de rechtsgeleerdheid, werkte als journalist en vond ten slotte zijn draai als gewaardeerd schrijver van romans. Coenen had aanleg voor depressie, wat zich in zijn werk vertaalt in een sterke melancholie. In de eerste tien jaar van zijn carrière publiceerde hij hoofdzakelijk naturalistische romans (‘Zondagsrust’ en ‘Verveling' behoren tot de beste), maar vanaf 1905 verlegde hij de focus naar politiek activisme. Pas kort voor zijn dood keerde hij terug naar fictie, met ‘Onpersoonlijke herinneringen’.

Op een vroege, donkere ochtend worden Sander en zijn broertjes en zusjes ruw gewekt. Ze krijgen allemaal een koude aardappel in de hand gedrukt en worden vervolgens op weg gestuurd. Niet naar school, maar naar een fabriek. Daar werken de meeste kinderen meer dan vijftien uur per dag. De omstandigheden in de fabriek zijn vreselijk. Geen enkel kind heeft nog een gezonde kleur op de wangen. Ze zijn deel geworden van de fabrieksmachines...‘Fabriekskinderen’ (1863) werd geschreven door Jacob Jan Cremer. Hij schreef het verhaal in opdracht van een ingenieur, die met man en macht probeerde om fabrieksarbeid voor kinderen af te schaffen. Een schrijnend maar historisch gezien zeer interessant pleidooi.

Verveling, dat is hongeren en verzadigd zijn tegelijkDe ambitie van Frans Coenen was de verveling, een ‘open plaats, die bij anderen bezet was’, te analyseren. De hoofdpersoon in deze korte roman, de jonge, bemiddelde Henriette de Wal, tracht de sleur in haar leven te doorbreken met studie, schrijven, piano spelen... Maar niets weet haar mee te slepen en niemand lijkt haar te begrijpen. ‘Verveling... dat was hongeren en verzadigd zijn tegelijk, 't domineren der traagheid en de smart daarover, een dualisme van voortdrijvende en terugtrekkende krachten, waartussen de ziel, in pijnlijk evenwicht hangend, langzaam aan stuk getrokken werd.’ ‘Verveling’ laat zich vandaag lezen als een gevecht tegen depressie, tegen het isolement waarin een psychische ziekte een mens kan storten. Coenen beschrijft het allemaal in ongeloof elegant proza, dat de treurnis van het verhaal in balans brengt. Voor de lezers van Louis Couperus' 'Eline Vere'.

Een nieuw verhaal voor grote kinderen.Leentje is een meisje van zeven jaar. Ze heeft goudblonde haren en een vrolijk gezicht. In haar familie wordt ze meestal ‘Schandaal’ genoemd. Leentje pareert de tegenslagen van het leven altijd met een glimlach, en dat is nodig, anno 1920 in Philipsdorp (Eindhoven). Ernstige werkloosheid dwingt de mensen naar de mijnen. Armoede en ziekte kunnen elk ogenblik toeslaan. De heerlijke oude taal vormt een knus verweer tegen de harde realiteit die Heijermans hier beschrijft.‘Vuurvlindertje’ is een vervolg op ‘Droomkoninkje’; de gebeurtenissen volgen elkaar chronologisch op, maar ‘Vuurvlindertje’ is ook apart te lezen.De Nederlander Herman Heijermans (1864 – 1924) heeft een aantal romans op zijn naam staan maar schreef vooral korte verhalen en toneel. Hij schreef onder een aantal pseudoniemen, waaronder Samuel Falkland en Koos Habbema. Heijermans begon als toneelrecensent bij De Telegraaf. De kritieken die hij daarvoor schreef waren erg fel zodat hij al snel veel vijanden maakte. Daarna begon hij zelf ook zelf toneelstukken te schrijven, die zeer sociaal betrokken waren. Bekende voorbeelden hiervan zijn Ghetto (1898) en Op hoop van zegen (1900). Heijermans was ook in de socialistische beweging zeer actief en lid van de SDAP.

Nietig en superieur, alles en nietsFrans Coenen had aanleg tot depressie. In zijn dagboek schreef hij daarover: ‘Mijn vrienden hebben zich van kant gemaakt, maar ik heb mijn misère van me afgeschreven’. De roman ‘Een zwakke’ is een goed voorbeeld hiervan. Johan, de zwakke man uit de titel, lijdt onder zijn doodsverlangen, nietigheids- en superioriteitsgevoelens, zelfmedelijden, gevoeligheid voor weersveranderingen en huiselijke sfeer, onlustgevoelens en als problematisch ervaren seksualiteit’. Maar Coenen heeft een ruimere blik dan zijn hoofdpersonage en brengt ook diens moeder en zus in beeld, om het onbetrouwbare van Johans observaties in de verf te zetten. Misschien geen opbeurende lectuur, maar wel geschreven in glashelder, tintelfris Nederlands.Frans Coenen (1866-1936) promoveerde in de rechtsgeleerdheid, werkte als journalist en vond ten slotte zijn draai als gewaardeerd schrijver van romans. Coenen had aanleg voor depressie, wat zich in zijn werk vertaalt in een sterke melancholie. In de eerste tien jaar van zijn carrière publiceerde hij hoofdzakelijk naturalistische romans (‘Zondagsrust’ en ‘Verveling' behoren tot de beste), maar vanaf 1905 verlegde hij de focus naar politiek activisme. Pas kort voor zijn dood keerde hij terug naar fictie, met ‘Onpersoonlijke herinneringen’.

Een verhaal voor grote kinderen.Koert, een teer kereltje met een horrelvoet (ook wel klompvoet genoemd), moet veel van zijn tijd in bed doorbrengen. Hij ontvlucht de harde werkelijkheid (een handicap, het armoedige arbeidersleven) in dromen en fantasieën. Herman Heijermans leverde met ‘Droomkoninkje’ een belangrijke bijdrage aan de literatuur over kinderen. Hij noteert de gedragingen en reacties van een vroegrijp jongetje met liefde, mededogen en humor. Het gevoel voor rechtvaardigheid van de auteur weerspiegelt zich in de ellende die het gezin treft: een wrede huisbaas, ontslag, onterechte beschuldigingen van diefstal, afgerond met een dramatisch ongeval. Een warm boek over een koude samenleving.Voor de lezers van Theo Thijssen.De Nederlander Herman Heijermans (1864 – 1924) heeft een aantal romans op zijn naam staan maar schreef vooral korte verhalen en toneel. Hij schreef onder een aantal pseudoniemen, waaronder Samuel Falkland en Koos Habbema. Heijermans begon als toneelrecensent bij De Telegraaf. De kritieken die hij daarvoor schreef waren erg fel zodat hij al snel veel vijanden maakte. Daarna begon hij zelf ook zelf toneelstukken te schrijven, die zeer sociaal betrokken waren. Bekende voorbeelden hiervan zijn Ghetto (1898) en Op hoop van zegen (1900). Heijermans was ook in de socialistische beweging zeer actief en lid van de SDAP.

Het studentenleven is zwaar voor dichter-student Piet Paaltjens. Heel zwaar. Hij besluit om zijn verdriet en frustratie te verwoorden op een manier zoals hij dat het beste kan: via poëzie.Bijzondere en soms onvoorstelbare situaties doen zich voor in de gedichten van Paaltjens, met name op liefdesgebied beschrijft hij gevoelens op humoristische maar ook realistische wijze. ‘Snikken en grimlachjes’ (1867) is een van de bekendste werken van Piet Paaltjens, het pseudoniem van schrijver François Haverschmidt. Een must-read voor alle liefhebbers van (klassieke) poëzie.François Haverschmidt (1835-1894) was een Nederlandse dichter en predikant. De meeste mensen zullen hem kennen als 'Piet Paaltjens', het pseudoniem dat hij gebruikte voor een van zijn meest bekende werken 'Snikken en grimlachjes' (1867).

Een Einzelgänger vecht tegen mens en waterEen klassieke roman met een duidelijk streekkarakter. In het gebied tussen Lek en Hollandse IJssel, in een calvinistische boerengemeenschap, woont Gieljan Beijen, een Einzelgänger wiens opvattingen over allerlei maatschappelijke en persoonlijke zaken niet beantwoorden aan de gewoonten van de streek. Gieljan, die van ingeland opklimt tot waarnemend dijkgraaf, heeft het niet gemakkelijk. Hij moet het opnemen tegen zijn moeder die hem een huwelijk opdringt, tegen het water, tegen de door het water bedreigde boeren. Ten slotte woedt in hem een vierde strijd: zijn twijfels aan en verlangen naar God.Voor de lezers van Maarten ’t Hart en Franca Treur.Herman de Man (pseudoniem van Salomon Herman Hamburger, 1989-1946) was een Nederlandse schrijver van literaire streekromans. Hij werkte als journalist, was tijdens de Tweede Wereldoorlog verbonden aan ‘Radio Oranje’ (een programma van het verzet tegen de Nazi’s), verloor zijn familie tijdens de oorlog en kwam zelf om bij een vliegtuigcrash. Hij ontving de Tollensprijs 1938 voor zijn hele oeuvre, waarvan vooral ‘Het wassende water’ de tand des tijds doorstaan heeft; in 1986 werd het bewerkt tot tv-serie. Ook ‘Zonen van de Paardekop’ en ‘De koets’ zijn bekende titels gebleven.

'De grauwe vogels' is een verhaal over de tuinbouwer Kasper Valk en speelt zich af in het Hollands rivierenland. Kasper verzet zich tegen het geloof in God. Hij vertrouwt boven alles in zijn eigen kracht, eerlijkheid en deugdzaamheid. Zijn vrouw Heiltje koestert daarentegen een diep geloof in God. Hoewel Kasper het ene ongeluk na het andere overkomt, slaat hij vele wijze adviezen van (diep gelovige) vrienden af en bijt hij zich koppig vast in zijn ongeloof. Hij houdt er zijn eigen betekenissen van eerlijkheid en menselijkheid op na en stapt niet af van zijn eigen overtuigingen.Vanuit Kasper's ratio dat niets bestand is tegen de loop der dingen relativeert Van Schendel het praktische nut van religie en overtuiging. Het lot, waarover Van Schendel vaker schrijft, blijft onvoorspelbaar.De Nederlander Arthur François Emile van Schendel (1874 – 1946) was een schrijver die bekendheid verwierf met avonturenromans zoals 'Een zwerver verliefd' (1904). Zijn vroege romans zoals zijn avonturenromans hebben een sterk symbolistisch, neoromantisch karakter, wat opvallend is omdat het literaire klimaat in de negentiende eeuw het naturalisme aanhield. Later in zijn schrijverschap sluit hij hier enigszins bij aan door in een concretere en realistischer stijl te handhaven; 'Een Hollands drama' (1935) is hiervan een voorbeeld. Nooit deed hij overigens afstand van de thema’s die hem van meet af aan interesseerden: vrije wil en vrijheid, geluk en eenzaamheid, noodlot en toeval. Hoewel van Schendel overleden is in 1946, ontving hij voor 'Het oude huis' een jaar later postuum de (eerste) P.C. Hooft-prijs.

De historische romans die in de 19de eeuw werden geschreven zijn vrijwel altijd nogal omvangrijk. De schrijvers namen de tijd om plaatsen, personen en omstandigheden uitgebreid te beschrijven. Lezers van nu vinden dat langdradig. Jacob van Lennep schreef niet alleen historische romans, maar ook verhalen, "historische episoden" van veertig à honderd bladzijden. Deze verhalen werden later gebundeld in zijn reeks "Onze voorouders in verschillende taferelen geschetst". Deel 4 bevat 4 verhalen: "De gestoorde bruiloft" (over een inval van de Noormannen in het jaar 1000), "Ulrich de zanger" (over de naijver tussen Vlaardingen en Dordrecht, in het jaar 1048), "De Friese bouwmeester" (over de moeizame constructie van een kerk in de buurt van Utrecht, aan het einde van de 10de eeuw) en "De bedevaartganger" (in hetzelfde tijdvak en draaiend rond de erfopvolging van graaf Dirk V). Door hun beperkte lengte zijn deze verhalen de ideale manier om het talent van rasverteller Jacob van Lennep te leren kennen én appreciëren.Jacob van Lennep (1802-1868) was een Nederlandse schrijver, dichter, taalkundige, advocaat en politicus. Hij was de belangrijkste 19de-eeuwse schrijver van Nederlandse historische romans. Zijn bekendste titels zijn "Elisabeth Musch" en "De roos van Dekama", allebei romans die belangrijke episodes uit de Nederlandse geschiedenis als achtergrond nemen. Van Lennep is ook de literatuurgeschiedenis ingegaan als de man die Multatuli’s "Max Havelaar" op de markt bracht, in een politiek afgezwakte versie, tot grote woede van de auteur.

De historische romans die in de 19de eeuw werden geschreven, zijn vrijwel altijd nogal omvangrijk. De schrijvers namen de tijd om plaatsen, personen en omstandigheden uitgebreid te beschrijven. Lezers van nu vinden dat langdradig. Jacob van Lennep schreef niet alleen historische romans, maar ook verhalen, "historische episoden" van veertig à honderd bladzijden. Deze verhalen werden later gebundeld in zijn reeks "Onze voorouders in verschillende taferelen geschetst". Deel 1 bevat de verhalen "Alwart" en "Brinio", waarin we terugkeren naar de tijd van Romeinen en Bataven of Batavieren. De Bataven golden als elitetroepen van de Romeinse macht. Van Lennep verdiept zich in hoe zij die positie verwierven en hoe ze zich langzaam losmaakte uit de Romeinse cultuur.Jacob van Lennep (1802-1868) was een Nederlandse schrijver, dichter, taalkundige, advocaat en politicus. Hij was de belangrijkste 19de-eeuwse schrijver van Nederlandse historische romans. Zijn bekendste titels zijn "Elisabeth Musch" en "De roos van Dekama", allebei romans die belangrijke episodes uit de Nederlandse geschiedenis als achtergrond nemen. Van Lennep is ook de literatuurgeschiedenis ingegaan als de man die Multatuli’s "Max Havelaar" op de markt bracht, in een politiek afgezwakte versie, tot grote woede van de auteur.

De eerste helft van de 18de eeuw. Na een afwezigheid van twee jaar keert Ferdinand Huyck, oudste zoon van de Amsterdamse schout, terug naar Nederland. Amper heeft hij voet aan wal gezet, of er wordt een poging gedaan hem te doden. Een mysterieuze onbekende redt hem het leven. Het toeval brengt vervolgens Henriëtte Blaek op zijn pad, een bekoorlijke jonge vrouw die helaas al "beloofd" is aan een andere man. Liefde met hindernissen, een haast filmische afwisseling van scènes en allerlei intriges maken van "De lotgevallen van Ferdinand Huyck" in de eerste plaats een avonturenroman, in een niet al te precies gedefinieerde historische setting. Misschien is het juist door die lichtere aanpak dat het één van Jacob van Lenneps vaakst herdrukte titels is gebleven.Jacob van Lennep (1802-1868) was een Nederlandse schrijver, dichter, taalkundige, advocaat en politicus. Hij was de belangrijkste 19de-eeuwse schrijver van Nederlandse historische romans. Zijn bekendste titels zijn "Elisabeth Musch" en "De roos van Dekama", allebei romans die belangrijke episodes uit de Nederlandse geschiedenis als achtergrond nemen. Van Lennep is ook de literatuurgeschiedenis ingegaan als de man die Multatuli’s "Max Havelaar" op de markt bracht, in een politiek afgezwakte versie, tot grote woede van de auteur.

Eind van de 19de eeuw, Amsterdam. Kees Bakels is een gewone jongen, op de grens tussen kindertijd en puberteit. Hij gaat naar school. Hij wordt verliefd. Hij kijkt scherp om zich heen. Maar Kees heeft ook een sterke verbeeldingskracht, die hem vaak laat dromen over hoe de zaken zouden kunnen zijn. En misschien is dat maar goed ook, want het gaat Kees niet altijd voor de wind. "Kees de jongen" is het bekendste boek van Theo Thijssen, een bitterzoet verhaal over hoop en armoede, dromen en realiteit, deels geïnspireerd door de jeugd van de auteur zelf. In 2003 werd "Kees de jongen" verfilmd. Het personage was toen al onsterfelijk geworden en dook op in een roman van Remco Campert, een lied van Boudewijn de Groot en nog tal van andere kunstwerken.Theo Thijssen (Theodorus Johannes Thijssen, 1879-1943) was een Nederlands schrijver, onderwijzer en socialistisch politicus. Hij is onsterfelijk geworden door zijn creatie Kees de jongen, uit de gelijknamige roman. Het onderwijs was ontzettend belangrijk in zijn leven en dat merk je op elk van de 2.500 bladzijden die hij bij elkaar pende. Hij respecteert het kind als individu en weet de kinderlijke ervaring van de grotemensenwereld weer te geven in bitterzoet proza. Licht en humoristisch toont hij ons de wereld van de Amsterdamse jeugd, onderwijzers en vele anderen uit de vroege 20ste eeuw.

De historische romans die in de 19de eeuw werden geschreven, zijn vrijwel altijd nogal omvangrijk. De schrijvers namen de tijd om plaatsen, personen en omstandigheden uitgebreid te beschrijven. Lezers van nu vinden dat langdradig. Jacob van Lennep schreef niet alleen historische romans, maar ook verhalen, "historische episoden" van veertig à honderd bladzijden. Deze verhalen werden later gebundeld in zijn reeks "Onze voorouders in verschillende taferelen geschetst". Deel 3 bevat de verhalen "De koorknaap" en "De hunenborg". De setting is Nederland toen het nog geen land was maar een amalgaam van graafschappen en hertogdommen, die soms samenwerkten en elkaar soms bestreden. Tussen 800 en 1000 werd deze lappendeken van mini-rijkjes geteisterd door invallen van Vikingen. Jacob van Lennep geeft een intens beeld van hoe ijzingwekkend die invallen waren, gestoffeerd met veel historische details over de Vikingcultuur. In "De hunenborg" focust hij op de geschiedenis van Overijssel, met een verhaal over de overgang van heidendom naar christendom.Jacob van Lennep (1802-1868) was een Nederlandse schrijver, dichter, taalkundige, advocaat en politicus. Hij was de belangrijkste 19de-eeuwse schrijver van Nederlandse historische romans. Zijn bekendste titels zijn "Elisabeth Musch" en "De roos van Dekama", allebei romans die belangrijke episodes uit de Nederlandse geschiedenis als achtergrond nemen. Van Lennep is ook de literatuurgeschiedenis ingegaan als de man die Multatuli’s "Max Havelaar" op de markt bracht, in een politiek afgezwakte versie, tot grote woede van de auteur.

Hoe heeft Nederland zich in in de zeventiende eeuw cultureel ontwikkeld? Literatuurcriticus Conrad Busken Huet onderzocht deze vraag in de zomer van 1880 en publiceerde vier jaar later zijn bevindingen in 'Het land van Rembrand' (1884). Zijn werk schetst een buitengewoon gedetailleerd beeld van de Nederlandse ontwikkelingen op het gebied van geloof, handel, wetenschap en kunst in de zeventiende eeuw. Huet gebruikt een interessante invalshoek door zijn bevindingen vanuit Europees perspectief te presenteren.Conrad Busken Huet (1826-1886) was een Nederlandse literatuurcriticus en schrijver. Huet stond bekend als een vlijmscherpe criticus en werd daarom ook wel de 'beul van Haarlem' genoemd. Zijn boeken over de Nederlandse cultuurgeschiedenis zijn tekenend geweest voor het hedendaagse beeld over Nederland in de zeventiende eeuw.

De weesjongen uit Haarlem genaamd 'Jaapje' groeide op tot 'Jaap' en inmiddels zelfs tot 'Jacob'. In het postuum uitgegeven boek 'Jacob' lees je over het volwassen leven van de schrijver Jacobus van Looy, welke voortborduurt op zijn jeugdherinneringen als wees in Haarlem en zijn tijd als leerling van het druk- en schildervak. In het boek is Jacob inmiddels een erkende schilder maar hij wordt vooral gewaardeerd om zijn schrijfkunst wat hem als schilder krenkt. Het boek is het laatste deel van de trilogie 'Jaap, Jaapje, Jacob' maar is zelfstandig te lezen.Jacobus van Looy (1855-1930) was een Nederlandse schilder en schrijver. Hij groeide op in een weeshuis en leerde aanvankelijk om huis- en rijtuigschilder te worden, maar vanwege zijn talent kon hij uiteindelijk studeren aan de Rijksacadamie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam. In 1884 ontving hij de prestigieuze Prix de Rome. Hij zetelde in de redactie van het letterkundig tijdschrift De Nieuwe Gids en maakte deel uit van de beweging van de Tachtigers. Hij publiceerde verschillende prozabundelingen en daarnaast vertaalde hij werken van Shakespeare.

Vincent Haman is het bekendste werk van Willem Paap. De sleutelroman gaat over de familie Haman. Leden van de familie houden zich ongeacht hun werkelijke beroep allemaal bezig met letterkunde, zoals het schrijven of vertalen van proza en poëzie. Dit meesterwerk is een ode aan de Nederlandse literatuur. De leden van de familie Haman zijn allemaal geïnspireerd door schrijvers, dichters en letterkundigen van de 19de eeuw, waaronder Allard Pierson, Anna Bosboom-Toussaint, Jacob van Lennep, J.J.A. Goeverneur, Joseph Alberdingk-Thijm. Schrijver Lodewijk van Deysel is te herkennen in de hoofdpersoon.Vincent Haman is gepubliceerd in 1898 en geschreven ter nagedachtenis aan Eduard Douwes-Dekker, beter bekend als Multatuli.Willem Paap (1856-1923) kwam uit een eenvoudig gezin en was een Nederlandse schrijver en advocaat. Hij was zijn hele leven geïnteresseerd in de Nederlandse letterkunde. Zo twijfelde Paap lange tijd of hij letterkunde zou studeren. Ook is hij één van de oprichters van het literair tijdschrift 'De Nieuwe Gids'. Zijn bekendste roman 'Vincent Haman' (1898) is een sleutelroman waarin de familie Haman Nederlandse schrijvers representeren. Paap was goed bevriend met Eduard Douwes Dekker, beter bekend als Multatuli. Na Multatuli's overlijden kwam zijn weduwe bij Paap in huis wonen, waar hij haar hielp met het publiceren van 'Brieven van Multatuli'. Paap schreef in totaal elf boeken tussen 1884 en 1910 en woonde hij op verschillende plekken in Nederland en Duitsland. Paap keerde in 1912 definitief terug naar Nederland.

Henricus is 19 en zit in een inrichting. Hij kan zich gebeurtenissen uit zijn vorige levens herinneren en daardoor raken zijn gedachten soms in de knoop. Samen met Henricus keerde we terug naar zijn kindertijd, zijn jaren op school, de pogingen van leraren en zijn ouders om hem klaar te stomen voor het leven. Maar er zijn ook andere interpretaties van het boek mogelijk. Misschien is Henricus juist een vroegwijs kind. Een oude man in het lichaam van een kind, die met heel scherpe blik naar de benepenheid en schijnheiligheid van zijn omgeving kijkt. Achter het spel met de tijd zit verrassend veel maatschappijkritiek. Een ongewoon boek in het kleine maar bijzondere oeuvre van Theo Thijssen ("Kees de jongen").Theo Thijssen (Theodorus Johannes Thijssen, 1879-1943) was een Nederlands schrijver, onderwijzer en socialistisch politicus. Hij is onsterfelijk geworden door zijn creatie Kees de jongen, uit de gelijknamige roman. Het onderwijs was ontzettend belangrijk in zijn leven en dat merk je op elk van de 2.500 bladzijden die hij bij elkaar pende. Hij respecteert het kind als individu en weet de kinderlijke ervaring van de grotemensenwereld weer te geven in bitterzoet proza. Licht en humoristisch toont hij ons de wereld van de Amsterdamse jeugd, onderwijzers en vele anderen uit de vroege 20ste eeuw.

In 'Jaapje' lees je de jeugdherinneringen van de schrijver Jacobus van Looy. Hij bracht zijn jeugd door in het Burgerweeshuis in Haarlem. Jaapje is het eerste boek van de autobiografische trilogie.In de bittere tijd van de Eerste Wereldoorlog bood het verhaal aan vele Nederlanders innige troost. Het weeshuis-bestaan van de zevenjarige jongen was als een geestelijke remedie voor de wereldbrand die op dat moment alom was. Veel lezers herkenden in de verhalen die in het boek voorkomen de jeugd van de auteur zelf en bestempelden het autobiografisch. Zo gaf het hoop: als de auteur nog leefde dan moest het met Jaapje toch wel goed aflopen?Jacobus van Looy (1855-1930) was een Nederlandse schilder en schrijver. Hij groeide op in een weeshuis en leerde aanvankelijk om huis- en rijtuigschilder te worden, maar vanwege zijn talent kon hij uiteindelijk studeren aan de Rijksacadamie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam. In 1884 ontving hij de prestigieuze Prix de Rome. Hij zetelde in de redactie van het letterkundig tijdschrift De Nieuwe Gids en maakte deel uit van de beweging van de Tachtigers. Hij publiceerde verschillende prozabundelingen en daarnaast vertaalde hij werken van Shakespeare.

De weesjongen uit Haarlem genaamd 'Jaapje' is opgegroeid tot 'Jaap'. In deel twee van de trilogie 'Jaap, Jaapje, Jacob' lees je de jeugdherinneringen van de schrijver Jacobus van Looy en over zijn tijd als leerling van het druk- en schildervak. Ondanks dat van Looy als wees opgroeide in Haarlem, kon hij vanwege zijn tekentalent studeren aan de Rijksacademie in Amsterdam. Hoewel het boek onderdeel is van een trilogie is het zelfstandig te lezen.Jacobus van Looy (1855-1930) was een Nederlandse schilder en schrijver. Hij groeide op in een weeshuis en leerde aanvankelijk om huis- en rijtuigschilder te worden, maar vanwege zijn talent kon hij uiteindelijk studeren aan de Rijksacadamie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam. In 1884 ontving hij de prestigieuze Prix de Rome. Hij zetelde in de redactie van het letterkundig tijdschrift De Nieuwe Gids en maakte deel uit van de beweging van de Tachtigers. Hij publiceerde verschillende prozabundelingen en daarnaast vertaalde hij werken van Shakespeare.